O historii transformacji. Dziedzictwo kulturowe pogranicza nad Odrą Środkową w dobie nowoczesności.

„O historii transformacji. Dziedzictwo kulturowe pogranicza nad Odrą Środkową w dobie nowoczesności” warsztaty polsko-niemieckie służące sieciowaniu i planowaniu projektów14 września 2021 roku | Słubice | Collegium Polonicum  W ramach polsko-niemieckiego projektu „Mare, Pomerania, Confinium“ Uniwersytet Europejski Viadrina zaprasza przedstawicielki i przedstawicieli instytucji edukacyjnych i naukowych, muzeów, archiwów, bibliotek, jak również niezależnych historyków/historyczki i aktywistów/aktywistki zajmujących się dziedzictwem kulturowym północnego regionu programu Interreg na warsztaty sieciujące do Słubic. 

Trudno o lepiej pasujący do polsko-niemieckiego pogranicza temat nadrzędny naszego spotkania roboczego, posiadający jednocześnie znaczenie kluczowe, gdyż to właśnie różnorodne transformacje naszego środowiska naturalnego i kulturowego tworzą jasne ramy dla naszej teraźniejszości i przyszłości. W obliczu zachodzących obecnie błyskawicznych zmian, warto zastanowić się nad porównywalnymi procesami w przeszłości. Region przygraniczny ze swoimi stratami wojennymi i towarzyszącą im wymianą ludności może wnieść tutaj bardzo szczególny potencjał doświadczeń.

Mimo to dzisiejsze obszary przygraniczne w rejonie Odry Środkowej wykazują jeszcze znaczne luki w badaniach i interpretacji historii. A przy tym współczesne badania źródłowe i historiografia oferują przecież ogromny potencjał dla produktywnego rozwoju społeczności lokalnych wzdłuż dzisiejszej linii granicznej. Nawet pobieżne spojrzenie na mapy historyczne przypomina nam, jak nieostre – a mimo to stabilne – były stosunki polityczne w naszym regionie przygranicznym aż do końca ery nowożytnej. Bliższe spojrzenie ujawnia istniejącą aż do I wojny światowej heterogeniczność języka, religii i relacji stanowych, które były negocjowane przez pokolenia. 

Szczególnie interesujące i dramatyczne wydają się konsekwencje obu wojen światowych: pojawia się tu całe spektrum zagadnień, z których migracje, diaspora, przebudowa porządków społecznych oraz stosunek do przestrzeni i materii to tylko najważniejsze wartości orientacyjne. Można przyjąć, że wszystkie te aspekty silnie ukształtowały społeczeństwa całego obszaru pogranicza od 1945 roku w obu państwach – Polsce i Niemczech. Dokładne zbadanie łączących i dzielących doświadczeń po obu stronach może przyczynić się do wychodzącego poza stereotypy lepszego wzajemnego zrozumienia i swobodniejszej komunikacji.

Obecnie szczególną uwagę przykuwa historia transformacji ostatnich 30 lat. Chcielibyśmy wprowadzić do tego dyskursu perspektywę instytucji zajmujących się w różny sposób dziedzictwem kulturowym regionu po obu stronach Odry. Jaka jest nasza historia transformacji i co oznacza ona dla teraźniejszości i przyszłości? Chcemy przy tym przyglądać się zarówno prezentowanym narracjom (w muzeach, projektach, publikacjach), jak i zmianom strukturalnym w instytucjach (bibliotekach, archiwach, muzeach, stowarzyszeniach, niezależnym środowsku działaczy i działaczek zajmujących się  dziedzictwem). 

Kolejny impuls postrzegamy w zajmowaniu się wszechobecnym dziś tematem cyfryzacji. Posiada ona ogromny potencjał w muzeach, archiwach, bibliotekach, w edukacji szkolnej i pozaszkolnej. Wspólnie chcielibyśmy szukać połączeń między przestrzeniami analogowymi i cyfrowymi, które można dobrze realizować w praktyce, i zbierać pomysły.

W ramach jednodniowego wydarzenia chcielibyśmy jednak również wypracować nowe pomysły dla polsko-niemieckiej sieci współpracy w dziedzinie historii regionalnej. Ważne są tu nie tylko aspekty historiografii akademickiej. Chodzi raczej o infrastrukturę mającą znaczenie dla historii kultury po obu stronach granicy. Znacząca jest również wiedza instytucji, które posiadają już bogate doświadczenie w gromadzeniu i udostępnianiu dóbr kultury oraz w kontaktach z zainteresowanymi odbiorcami.